STEENZETTER HANS VAN DER MADE
”Het is net breien, maar dan anders”
Op sommige plekken in de dijkversterking worden zogenaamde Noordse stenen gebruikt. Wat zijn dat voor stenen en hoe zet je zulke joekels – in gewicht variërend van tien kilo tot anderhalve ton - op de juiste plek? Hans van der Made van Handsmade Steenzetwerken legt het uit.
Door de naam Noordse stenen zou je denken dat deze zwaargewichten helemaal uit Noorwegen zijn gehaald. Is dat ook zo? “Nou, ze komen er wel vandaan, maar we hebben ze niet hoeven halen”, vertelt Hans. “Het zijn namelijk stenen die in de ijstijd door ijsmassa’s zijn meegenomen en in ons land terecht zijn gekomen*. In het overgrote deel van de oorspronkelijke dijk tussen Medemblik en Amsterdam zijn deze stenen gebruikt. Om de vernieuwde dijk iets van die authentieke uitstraling mee te geven, worden op sommige delen deze stenen hergebruikt.” In de leer bij het waterschap Het plaatsen van die stenen is een vak apart. “Tijdens de bouw van de Afsluitdijk had je alleen op Wieringen al ongeveer dertig mensen die dit vak uitoefenden”, weet Hans. “Maar velen zijn met pensioen gegaan of inmiddels overleden. Momenteel zijn er in heel Nederland nog ongeveer vijfentwintig steenzetters actief. Zelf heb ik het vak zo’n veertig jaar geleden geleerd via Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Zij werkten toen aan de dijk bij Petten en hadden hulp nodig. Wij werden ingehuurd als groepje steenzetters: het werken met de Noordse steen werd voor ons een soort bijscholing.”
”Je moet precies de steen uitzoeken die past in dat ene gat”
Kunst Na al die jaren is Hans nog steeds erg enthousiast over het werken met deze stenen. “Ze hebben allemaal een bijzondere vorm”, vertelt hij. “Het is daarom een kunst om ze zo efficiënt mogelijk in elkaar te leggen. Je moet precies de steen uitzoeken die past in dat ene gat. Kleinere stenen plaatsen we met een zogenaamde tang, die zichzelf sluit als je de steen met een hijskraan omhoog trekt. Grotere stenen plaatsen we met een ketting. Die leggen we om de steen heen, zodat hij goed in een bepaalde schuinte kan worden getild en geplaatst.” En past het daarna dan altijd precies? “Vaak wel”, antwoordt Hans. “En zo niet, dan is het de bedoeling dat we de tussenliggende ruimtes zo klein mogelijk houden. Daarom leggen we op strategische plekken bakstenen zaagstukken neer voordat we de Noordse stenen plaatsen. Dat zijn kleine stenen die een beetje op klinkers lijken. Zoals de stratenmaker zand gebruikt, zo gebruiken wij die zaagstukken om precies de juiste hoogte en een mooie glooiing te krijgen. Zo alles bij elkaar lijkt het een beetje op breien, vind ik. Maar dan anders!” Overwinteren De Noordse stenen worden ook gebruikt om ringslangverblijven in de dijk te maken. “In de warme maanden leven ze aan de landzijde”, weet Hans. “Maar overwinteren doen ze op ongeveer zeventig centimeter ín de dijk, want daar vriest het niet. Op de plekken waar ze zijn gespot, hebben we daarom deze grote stenen weer gebruikt om enkele winterverblijven in de dijk te maken. Daar doen ze ook restpuin van de oorspronkelijke dijk tussen, omdat de slangen deze geur herkennen. Mooi hè?”
*Meer lezen over zwerfkeien- en stenen? Klik hier!