EEN DIJK VAN EEN VONDST

Dinky Toy uit de 17e eeuw

Archeoloog Jan-Willem Oudhof zoekt naar sporen uit het verleden. Namens de Alliantie Markermeerdijken leidt hij het archeologisch onderzoek voor en tijdens de dijkversterkingswerkzaamheden van de ruim 33 kilometer Markermeerdijken tussen Hoorn en Amsterdam. Jan-Willem Oudhof: “We krijgen een unieke kans om de dijkontwikkeling door de eeuwen heen in kaart te brengen.”

Archeologie-update: Een kijkje ín de dijk Jan Willem Oudhof: “We werken nu aan de noordkant van Hoorn, bij de Rietkoog. Daar documenteren we de opbouw van de dijk door de eeuwen heen. Je kunt als archeoloog niet zomaar een dijk afgraven om te zien hoe de binnenkant eruitziet, maar bij het plaatsen van bijvoorbeeld een gemaal wordt de dijk doorgraven. Zo kunnen wij binnen de geplaatste damwanden onderzoek doen naar de dijkopbouw. De opbouw van de dijk langs de voormalige Zuiderzee is zeer interessant: de dijk slingert zo, omdat er op veel plekken doorbraken zijn geweest. De watertjes achter de dijk – wielen - zijn achterbleven na zo’n doorbraak. In eerste instantie lagen er namelijk hele lage dijkjes met voorland. Door het ontwateren van het veengebied klonk het land echter in en de grond zakte naar beneden, de Zuiderzee kwam steeds dichterbij. De dijken móesten wel verhoogd worden.

Archeoloog Jan-Willem Oudhof:

“Onder de grond zijn alle oude versies van de dijk bewaard gebleven”

Van houten palen naar stenen dijken.

Dat gebeurde in eerste instantie met hoge palen met wier ertussen als schokbreker. Maar in 1732 trof de paalwormcrisis Nederland. Deze paalworm, oftewel boormossel, was meegekomen op schepen uit de Oost en vrat dwars door de palen heen. Men ging daarom stenen gebruiken om de dijken te versterken. Eerst werden grote keien uit Drenthe hierheen verscheept, zelfs hele hunebedden, wat zorgde voor de eerste Nederlandse monumentenwetten. Er waren nog veel meer keien nodig en zo ontstond een hele nieuwe economie. De stenen werden met scheepsladingen tegelijk uit Scandinavië aangevoerd en tegen de dijk gelegd. Experts hebben precies achterhaald waar die stenen vandaan kwamen. Al die ontwikkelingen zie je terug in de dwarsdoorsnedes van de dijk, onder de grond zijn namelijk alle oude versies bewaard gebleven. Een unieke kans om de dijkontwikkeling in kaart brengen.”

Een Dinky Toy uit de Gouden Eeuw Jan-Willem Oudhof: “Bij Hoorn zijn prachtige vondsten gedaan tijdens de werkzaamheden: de kust van het Hoornse Hop was vroeger havengebied, dus de dijk zag er toen heel anders uit. Het was meer een soort kade. Achter de houten palen werd stadsafval gestort voor de ophoging en versterking. In dat stadsafval zat echt van alles: heel mooi is dit karretje uit de 17e eeuw. Een tinnen versie van een houten kar met een huif, een voorloper van de Dinky Toys of Matchbox-autootje. Het karretje heeft echt draaiende wieltjes en daar heeft een kind in de Gouden Eeuw mee gespeeld zoals kinderen nu nog doen. Uiteraard zonder VroemVroem erbij te zeggen: er zit geen motor in. Hoe is dat in het afval terechtgekomen? Het is ingedeukt gevonden. Is pa erop gaan staan en is het toen weggegooid? Is het in het water gevallen tijdens het spelen en daar verwrongen geraakt? Fascinerend vind ik dat.”