Eeuwenoude dijkgeheimen ontrafeld

Archeoloog Jan-Willem Oudhof brengt de geschiedenis van de dijk in kaart voor de Alliantie Markermeerdijken. Voor, achter en ín de dijk bevinden zich immers sporen van het verleden die het archeologische team boven water en bovengronds haalt. Jan-Willem Oudhof: “Ik word het meest geraakt door vondsten die het dagelijks leven van toen laten zien.”

Vondst uit het verleden Jan-Willem Oudhof: “Dit leitje vind ik echt een topvondst! Het stukje leisteen stamt uit ongeveer 1550 en is gevonden bij Uitdam. Er staat een ridder op getekend: een poppetje zoals een kleuter zou maken. Met haken aan armen en benen zoals mijn kinderen vroeger ook tekenden. Er zit een gaatje in, het leitje heeft waarschijnlijk aan de muur gehangen. Ik stel me voor dat het kind naar zijn moeder ging: ‘Kijk wat ik heb gemaakt!’ en dat het toen is opgehangen in de boerderij. Door een opgraving van een boerderij uit 15/16e eeuw weten we dat men vele gebruiksvoorwerpen kende. In de sloot ernaast vonden we lepels en vaatwerk die in het water zijn beland tijdens het afwassen. Overigens hebben we nog zo’n leisteentje gevonden: met een schip daarop, getekend door een volwassene. Er voeren toen vele schepen op de Zuiderzee; ik zie voor me hoe iemand op de dijk zo’n schip na tekende. Mooi toch?”

Archeoloog Jan-Willem Oudhof:

“Er liggen hier vele geschiedkundige schatten rond en ín de dijk”

Archeologie start achter een bureau In de 12e eeuw is de bedijking van de Zuiderzee begonnen. Deze dijk lag verder het water in, maar de ‘waterwolf’ pakte het land terug, bijvoorbeeld tijdens de Marcellusvloed van 1375. Jan-Willem Oudhof organiseert namens de Alliantie Markermeerdijken het archeologisch onderzoek in het project. Naast onderzoek naar de opbouw van deze laatmiddeleeuwse dijk wordt gezocht naar andere sporen uit het verleden. Dat gebeurt voor en tijdens de dijkversterkingswerkzaamheden van de ruim 33 kilometer Markermeerdijken tussen Hoorn en Amsterdam.

Jan-Willem Oudhof: “Archeologie is volledig onderdeel van het dijkversterkingsproject. We starten overigens achter een bureau om eerdere studies en geschiedkundige verhalen te onderzoeken: wat kunnen we waar verwachten? Die archeologische verwachtingen toetsen we door bijvoorbeeld het graven van proefsleuven. Is wat we vinden behoudenswaardig, dan graven we de bodemvondst op of we leggen het bloot. Na complete documentatie gaat de grond weer dicht en kan de bouwer aan de slag. Er liggen hier vele geschiedkundige schatten in het voorland en op de waterbodem, maar soms ook ín de dijk. Dan kun je pas graven als de werkzaamheden aan de dijk al in volle gang zijn. Ook dat is ingecalculeerd in de planning.” Er zijn al vele opmerkelijke vondsten gedaan, vertelt de archeoloog. “Van de resten van 17e-eeuwse schepen tot een stuk dijk uit de 13e eeuw. Overal zijn sporen van bewoning gevonden, ook in het water. Zoals het verdronken dorp Ethersheim, waar het water het land heeft heroverd. Dat brengen we allemaal in kaart.”

Het leitje is te zien in museum De Speeltoren in Monnickendam. Meer bodemvondsten in minimuseum De Waterwolf in Ethersheim.